Onder fossielen verstaan we de resten van vroeger leven bewaard in gesteente. Schelpen zijn hard en kunnen goed bewaard blijven. Daarom zijn er zoveel fossiele schelpen. Weekdieren bezitten geen harde delen en komen dus veel minder voor. Wel kunnen we in het gesteente hun afdrukken vinden - zo van "hier heb ik geleefd". Voor vissen geldt dat eigenlijk ook. Soms is er wat graatmateriaal bewaard gebleven.
Nadat er dieren met botten ontstonden, zijn deze wel goed geconserveerd in het gesteente. We denken dan vooral aan grote en kleine dino's, de pronkstukken van veel musea. De T-rex al gezien in Naturalis te Leiden?
Oude gesteenten zijn vaak heel hard geworden onder het gewicht van jonger materiaal. Bij deze gesteenten is dat vaak (nog) niet het geval. Hier liggen de fossielen nog los in het gesteente. Losse ammonieten koraalstukjes en haaientanden kennen we allemaal.
Diersoorten die lang bestaan hebben, zoals de trilobieten zie je evolueren in de tijd. De oudste trilobieten zijn heel klein en geleidelijk worden ze groter. Zo'n type fossiel is kenmerkend voor de tijd waarin deze dieren leefden en worden daarom gidsfossielen genoemd.
Fossiele planten leveren nog wel eens moeilijkheden op. Zelden vinden we ze compleet. Meestal gaat het om een stamstuk, zoals versteend hout. Vaker vinden we de naalden, de bladeren en de vruchten van prehistorische planten. Ook hierin zien we de evolutie. Uit de steenkoolafzettingen vinden we typische planten, zoals paardenstaarten en wolfsklauwen. Ze zijn uitgestorven, maar hier en daar komen toch nog afstammelingen voor. Tuinliefhebbers hebben geen uitleg nodig over het onkruid heermoes - een paardenstaartachtige.
Antwoorden zoeken op alle vragen bij het verzamelen van fossielen heeft tot een aparte wetenschap geleid: de paleontologie. Iets gevonden en willen weten wat het is? Op de meeste beurzen loopt wel een paleontoloog rond die het je haarfijn kan vertellen. Tenslotte hoort bij elk fossiel de naam en de plaats waarhij is gevonden bekend te zijn.